quarta-feira, 30 de maio de 2018

RENASCER



Renascer

Baldur Ragnarsson

A doçura do momento surgiu em nós
fádica, etérea, inapreensível
como a sombra de uma sombra.

Como a sombra de uma sombra
suave é o sonho em nossos corações
como o perfume de uma flor invisível
como o luar sobre olhos fechados.

E já não somos os mesmos.
Sonhamo-nos longe
liquidamos nossa matéria
anulamos nossas distinções entre nobreza e vilania
culpa e inocência
saber e ignorância.

Sonhamos no real
somos o real no sonho
liquidados e renascidos a um só tempo.

E as palavras já não são palavras
a terra não é terra
nem o céu céu.
(Trad. PSV)



Renaskiĝo
Baldur Ragnarsson
La dolĉo de la momento aperis en ni
fea, ŝvebeca, nekaptebla
kiel ombro de ombro.

Kiel ombro de ombro
mildas la sonĝo en niaj koroj
kiel odoro de nevidebla floro
kiel lunolumo sur fermitaj okuloj.

Kaj ni ne plu estas la samaj.
Ni sonĝis nin for
detruis nian materion
nuligis niajn distingojn de noblo kaj malnoblo
kulto kaj senkulpo
scio kaj nescio.

Ni sonĝas en la realo
realas en la sonĝo,
detruitaj kaj renaskitaj en la sama tempo.

Kaj la vortoj ne plu estas vortoj
la tero ne tero
nek la ĉielo ĉielo

Baldur Ragnarsson:
Celebrado poeta islandês (1930),
com extensa obra original em Esperanto.

CABEÇA DE PASSARINHO



               Corvos são tão inteligentes quanto símios – afirma a revista Science. Aventa-se mesmo a hipótese de que tenha existido um ancestral comum. Diante de uma situação em que recebem uma recompensa, chegam a abrir mão de um ganho inicial quando lhes é dado um instrumento que permita escolher uma recompensa maior, embora posterior. Significa capacidade de planejamento. Além disso, têm uma memória extraordinária.
            Outras aves usam instrumentos para seus fins. Certo abutre egípcio joga pedras para quebrar ovos.  Há garças  que usam iscar para pescar. Já documentaram um grou canadense a se enxugar com um pedaço de pano.  E um pica-pau que usa uma vasilha para transportar e ingerir mel. Na África existe um tipo de águia que atira objetos em inimigos. E na Austrália um romântico passarinho enfeita o ninho com conchas e pedrinhas para atrair a fêmea.
            Mas o máximo de requinte, em termos de estratégia, é a de corvos, no Japão, que jogam nozes no asfalto de uma rua movimentada e ficam esperando o sinal de pedestre abrir para ir buscar os fragmentos que os carros quebraram, ao passar.
            Um testemunho pessoal: eu mesmo vi (ninguém me contou) uma calopsita que assoviava o hino do Esperanto.


INTELIGENTAJ BIRDOJ

            La konata revuo Science publikigis studaĵon pri la inteligenteco de korvoj. Lastatempaj esploroj montras, ke ili havas cerban kapablon ekvivalentan al tiu de simioj, nome ĉimpanzoj kaj orangutanoj.
            Impresa estas la konduto de korvoj, kiam temas pri problemoj solvendaj por ricevo de premioj. Oni montris, ke ili povas rezigni pri tuja rekompenco, favore al pli bona rekompenco en posta momento.  Tio signifas, ke ili kapablas plani, antaŭvidi okazaĵojn, cele al pli alta valoro.  Tion la sciencistoj taksas kiel inteligentecon similan al tiu de kvarjara infano.
            Ekzemple, oni instruis al korvoj kiel malfermi skatolon, por havigi premion.  Ĉi tion ili facile lernas. Tamen, kiam oni proponis al ili alternativan instrumenton, per kiu ili povus malfermi skatolon post certa tempo kaj ricevi pli valoran rekompencon, ili nepre elektis ĉi tiun lastan eblecon. Kiam oni submetis kvarjarajn infanojn al simila situacio, nur duono de ili elektis la prokrastitan premion. Korvoj tion decidis jam ekde la unua provo – do ne temas pri akirita kutimo.
            Ankaŭ la memorkapablo de korvo estas fortega. Dum unu tuta monato ĝi kapablas rememori la vizaĝon de homo, kiu trompis ĝin.
            Sciencistoj supozas, ke antaŭ milionoj da jaroj ekzistis ia prabesto kun komunaj trajtoj de simioj kaj korvoj – jen la klarigo pri ilia inteligenteco.  Fakte, cerboj de iuj birdoj havas relative grandan kvanton da neŭronoj, kompare kun tiuj de mamuloj. Ankaŭ papagoj estas tiel bone provizitaj per cerba kapablo.
            Dum la lastaj jaroj, diversaj studoj montris, ke pluraj birdoj estas tre inteligentaj kaj povas uzi “ilojn” por siaj celoj. Egipta vulturo, ekzemple, ĵetas ŝtonojn sur ovojn por rompi iliajn ŝelojn. Mevoj uzas allogaĵojn por kapti fiŝojn. Oni vidis kanadan gruon, kiu uzis tolaĵon por sin sekigi!  Ekzistas pego, kiu uzas ujon por transporti kaj manĝi mielon. Kaj afrika aglo, kiu ĵetas objektojn por ataki alian individuon. Tre kurioza estas la konduto de eta aŭstralia birdo, kiu ornamas la “plankon” de sia nesto per koloraj konkoj, ŝtonetoj kaj semoj, por allogi femalon. Ĉi tiu lasta birdo konstruas ellaboritan arkitekturaĵon por fari la neston pli agrabla.
            Siavice, korvoj havas strategion por rompi nuksojn. En Japanujo, oni vidis, ke ili staras sur altaj dratoj, super trafikplena strato, kaj de tie ili ĵetas la nukson sur la asfalton, tiel ke ĝi rompiĝas sub radoj de aŭtomobiloj. Poste, la birdoj pacience atendas la verdan semaforon por piedirantoj kaj malsuprenflugas por preni la grajnerojn. En Nov-Kaledonio, korvoj fabrikas per folioj specojn de hokoj por kapti larvojn.
            Observado de la naturo estas instrua kaj fascina. Estas interese konstati, ke inteligenteco kaj kreemo ne estas apartaj trajtoj de homoj.

(Ĉi tiu artikolo estas aŭskultebla per

terça-feira, 8 de maio de 2018

UM GRANDE ARTISTA



            Neste ano de 2018, Leonard Berstein, um dos maiores artistas do século XX, faria cem anos. No Brasil, sua “missa” vai ser apresentada pela primeira vez.
            Fala-se muito de sua vida particular. Prefiro destacar sua genialidade como compositor, maestro, pianista, produtor de eventos e até pedagogo. Dedicou parte de sua vida aos jovens, para os quais promovia concertos e escreveu textos didáticos.
            Esteve além da maniqueísta divisão entre o clássico e o popular. Com formação universitária rigorosa, estava livre para produzir música leve e brilhante. Percorreu temas bíblicos, judeus, litúrgicos, musicais para o palco, música para cinema. Usou recursos jazísticos e se tornou celebridade com West Side Story, que brilhou no palco e na tela, inspirado em Romeu e Julieta. Deixou um punhado de canções inesquecíveis. Para quem quisesse profundidade reflexiva, deixou a magnífica sinfonia “A Idade da Ansiedade”, de 1947, baseada num poema de Wynstan Auden, em que o piano se funde às orquestra de maneira magnífica.
            Viajou pelo mundo, levando arte e carisma.
             Leonard Berstein deixou sua marca.

JUBILEO DE LARĜMENSA ARTISTO

            En ĉi tiu jaro 2018 oni rememoras la naskiĝon de granda artisto. En 1918 naskiĝis la usonano Leonard Berstein, kiu estis unu el la plej eminentaj muzikistoj en la XX-a jarcento. Omaĝe al li, oni programis ĉi-jare en Brazilo prezenton de lia “meso”, kio neniam antaŭe okazis en ĉi tiu lando.
            Laŭ diversaj aspektoj, li estis muzikisto kun tre forta personeco.  Rilate al lia privata vivo, oni ofte multon komentas, sed ĉi tiu aspekto ŝajnas al mi malpli signifa ol lia libera spirito kiel artisto.  Li estis pianisto, dirigento, komponisto, produktanto de eventoj kaj por tiel diri pedagogo. Fakte, li dediĉis grandan parton de sia energio al la junularo.  Li proponis koncertojn al junula publiko kaj verkis edukajn tekstojn tiucele.
            Ekzemplo de lia larĝa koncepto pri muzika arto estas tio, ke li ofte transpasis teoriajn limojn inter “klasika” kaj “popola” muziko. Kvankam li plenumis severan lernadon en universitata nivelo, lia muziko estis “flora”. Liaj temoj por arta verkado estis ampleksaj: bibliaj temoj, meso, ĵazaj ritmoj, juda liturgio, modernaj “operetoj”, kinomuziko. Li lasis komponaĵojn, kiuj fariĝis modernaj klasikaĵoj. Ni menciu du el ili:
            La unua estas eble lia plej konata verko: “Rakonto el la Okcidenta Regiono” (West Side Story), opereto (1957), kiu fariĝis filmo lanĉita en 1961. Ĝi enhavas amhistorion lokitan en Novjorko, kie batalas inter si du rivalaj stratbandoj – inspirita je la dramo de Ŝekspiro, “Romeo kaj Julieta”.  Kelkaj kanzonoj en tiu verko fariĝis tre popularaj.
            La dua estas simfonio “La Aĝo de Anksio”, el 1947. Sentoplena verko, kies movimentoj estis inspiritaj je la samnoma longa poemo de la angla aŭtoro Wynstan Auden. En tiu verko, la piano sonas forte, kiel parto de la orkestro mem, en tute neordinara maniero. Ankaŭ ĝi enhavas ĵazajn elementojn.
            Kiel dirigento, Berstein staris antaŭ la plej gravaj orkestroj. Li portis sian brilan muzikon al la mondo dum siaj multaj ekskursoj. Li estis ne nur talenta, sed karisma.  Pro tio, li ricevis amason da premioj kaj estas rekonata unuanime kiel eminenta artisto el la pasinta jarcento.
(Ĉi tiu artikolo estas aŭskultebla per

LIDE

PSV, 05/2018




Afrontar montes e mares e matos
rudes  rochas
sorvedouros
enredados cipós
Transpor abismos cínicos
decifrar   antigos dogmas
galgar vocábulos arcaicos
enigmas adormecidos há milênios
Suportar o nascimento de cada dia
seu  prolongado crepúsculo
sua noite devoradora
Dormir e sonhar com as cores da dúvida
ingerir
digerir
excretar sentimentos
Sorrir esgar como se espera de um estóico
Tudo por uma vida palidamente heroica
Nada que se compare à própria estupidez do lidador

PENADO

Alfronti montojn kaj marojn kaj arbarojn
krudajn rokojn
ensorbejojn
plektitajn lianojn
Transpasi cinikajn abismojn
deĉifri antikvajn dogmojn
grimpi arkaikajn vortojn
enigmojn dormantajn de jarmiloj
Elteni la naskiĝon de ĉiu tago
ĝian longan krepuskon
ĝian voreman nokton
Dormi kaj sonĝi pri la koloroj de dubo
engluti
digesti
ekskrecii sentojn
Rideti rikane kiel oni esperas de stoikulo
Ĉion por ia pale heroa vivo
Nenio komparebla al la stulteco mem de la penanto